Türk Dil Kurumu'nun resmi internet sitesinde site ziyaretçilerinin merak ettiği dil konularına ilişkin sorularına verilen yanıtlarda sergilenen kimi yanlışlarla kurumun genel dil politikasına ilişkin yanlış kimi tutumları daha önceki yazılarımızda sergilenmişti: "Latince Kimi Yeni Sözcüklerin Yazım Sorunu", "Dil Anlayışımızdaki Ciddi Sıkıntılar"...Dil Derneği'nin de kimi dil yanlışlarına yazılarımızda yer vermeye çalıştık: "Yazım Kılavuzu 2005", "Yüklemlerde Anlatım Yolları Üzerine"...Dil Derneği'nin İnternet sitesinde ziyaretçilerin ve dil düşkünü insanların sorduğu sorulara verilen kimi yanıtlardaki bilgi yanlışlarına değinmekte yarar. Adıyaman Erdemir Lisesi'nden A.Rahman'ın sorusu ve ona verilen yanıt şöyle:Soru: "Oraya" sözcüğü gösterme adılı mı, yoksa yer-yön belirteci midir?Yanıt: “Oraya” sözcüğü yukarıda, aşağıya, geriye, ileriye gibi yer-yön belirteçlerinden biridir. Bu, şu, o gösterme önadlarından (sıfatlarından) bura, şura, ora sözcükleri de ad durumu eki aldıklarında belirteç görev üstlenirler.(Sözcük Türleri, Doğan Aksan yönetiminde S.Özel, N. Atabay, İ. Kutluk; TDK Yayını, 1983, s. 101)Bu yanıt üzerinde iki noktada yoğunlaşmak gerekir. İlki cümledeki anlam belirsizliği. "bu", "şu","o" sözcükleri durum eki aldıklarında "bura", "ora" gibi sözcükleri gibi belirteç mi olur yoksa bu sözcükler yalnızca "bura", "ora" sözcüklerinin kökü müdür? Cümlede böyle bir belirsizlik var. Eğer ikinci yargı belirtilmek isteniyorsa cümlenin şöyle kurulması gerekirdi: "Bu, şu, o gösterme önadlarından (sıfatlarından) OLUŞTURULAN bura, şura, ora sözcükleri de ad durumu eki aldıklarında belirteç görev(İ) üstlenirler."Şimdi, sözü edilen "ora, bura,şura" sözcüklerinin bilimsel yönden türüne bakalım, bunlar gerçekten ileri sürüldüğü gibi "belirteç" midir? Önce örnek cümlelerdeki kullanımlarına bakalım:"Orada daha önce üç ay çalıştım.""Burayı size kaça verdiler?""Şuradan birkaç kitap verir misiniz?"Birinci cümledeki bulunma eki alan "ora" sözcüğü "İzmir" ; ikinci cümledeki belirtme durumundaki "bura" sözcüğü "tarla"; üçüncü cümledeki çıkma durumundaki "şura" sözcüğü de "raf" anlamında kullanılmıştır. Yani bu sözcükler bir adın yerini tutmaktadır. Ad olmadığı halde, bir adın yerini tutan sözcükler elbette "belirteç" değil, "adıl"dır. Demek ki busözcükler "gösterme adılı"dır. Verilen yanıtın altında gösterilen kaynakta, sözcük türleriyle ilgili daha pek çok yanılgı vardır elbette. Bu nedenle sözü geçen yapıtın da verilen bilgilerin de yeniden gözden geçirilmeye gereksinimi vardır.Bu sorunun ve yanıtın hemen altında aynı kişinin bir sorusu daha var:Soru: İlgeç tümleci mi, ilgeçli tümleç mi? Bu sorunun yanıtı da ilginç:Yanıt: İlgeçli tamlama, bir yüklemi etkilediğinde ilgeçli tümleç olur: Çocuk gibi ağlıyor; Eve doğru koştu; Senin için aldım…(Sözcük Türleri, Doğan Aksan yönetiminde S.Özel, N. Atabay, İ. Kutluk; TDK Yayını, 1983, s. 136)Kaynak aynı olunca doğal olarak bakış da değişmiyor. Oysa yanıttaki örnek cümlelerden biri olan "Çocuk gibi ağlıyor." cümlesindeki "çocuk gibi" söz öbeği, Tahir Nejat Gencan'da da Muharrem Ergin'de de "belirteç tümleci"dir. Dildeki bu çelişkiler, dilciler arasında olduğu sürece eğitimde birliği sağlamak olanaksız olacaktır. Dilcilerin bakışında birlik sağlamak, öğretimde birliği ve tutarlılığı sağlamak açısından önemli değil midir? Başka bir deyişle belirtmek gerekirse, dilciler dil sorunlarını çözmek için vardır değil mi? Dernek yetkililerinin verdiği öteki cümle örneklerine sözüm yok da bu cümledeki "çocuk gibi" söz öbeğini, yükleme hangi soruyu sorarak bulduklarını doğrusu merak ettim. Sordukları soru acaba bir ilgeç içeriyor mu, yoksa durum belirtecini bulduran "nasıl" sorusuyla mı bu öğeyi buluyorlar? Alın size birçok soru işareti... Günümüzde dilcilerin girdiği asıl çıkmaz bu işte. Her dilci değil ama çoğu dilci, kendi görüşlerinin doğruluğunu kabul ettirme peşinde. Oysa ortak doğrulara doğru yelken açmanın zamanı gelip geçiyor. Dilcilere böyle görevler de düşüyor. Hem de ivedi olarak.
Nuri SAĞALTICI Yazar Eposta : nurisagaltici@hotmail.com
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder